Seria Książki Lisów
Koce i mokasyny. Glendolin Damon Wagner i Doctor William A. Allen
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Koce i mokasyny.
Wiele Wyczynów i jego ludzie, Wrony.
autorzy Glendolin Damon Wagner i Doctor William A. Allen.
tłumaczenie Wacław Miś
Foxes Books 2024, Seria Książki Lisów, cena 35 zł + wysyłka
ISBN 978-83-968734-2-2
format 148 x 210, stron 226
Życie Wielu Wyczynów (Plenty Coups) około 1937 roku widziane oczami białej kultury tamtej epoki.
Książka ta oparta jest na osobistych wspomnieniach „Doca” Billa Allena, który przybył do kraju Indian Wron w Montanie, kiedy ci dumni myśliwi i wojownicy zostali zmuszeni do niespokojnego i niejednoznacznego życia w rządowym rezerwacie.
„Doc” Bill Allen urodził się w 1848 roku w Ohio, w rodzinie dumnej ze swoich związków z bohaterem wojny o niepodległość Ethanem Allenem. Dorastał tam i uczył się zawodu kowala, a także pracował jako rusznikarz.
W 1877 roku wyruszył na zachód szlakiem Bridger. Został zatrudniony jako posłaniec na linii kolejowej między Bozeman i Miles City, a następnie został kowalem w forcie Custer. W 1879 roku przeniósł się w okolice Canyon Creek, a następnie do Coulson.
W 1882 roku, kiedy Billings było głównie miastem namiotów, zbudował pierwszy dom z dachem pokrytym gontem. Po drodze zdobył pewną wiedzę na temat stomatologii. W 1884 roku sformalizował ją, uczęszczając do Kansas City Dental College przed otwarciem praktyki w Billings. Wraz ze swoim szwagrem Johnem Guilerem zajmował się również hodowlą bydła i otworzył młyn. Dr Allen był głęboko zainteresowany historią osadnictwa w Montanie i napisał wiele artykułów dla krajowych czasopism. W 1903 roku opublikował książkę Adventures with Indians and Game: Twenty Years in the Rocky Mountains.
Manabozho. Maude Radford Warren
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Manabozho.
Wielki Biały Królik i inne indiańskie opowieści.
autor Maude Radford Warren
przełożył Grzegorz Markowski
Foxes Books 2024, Seria Książki Lisów, cena 29 zł + wysyłka
ISBN 978-83-968734-4-6
format 148 x 210, stron 130, kolorowe ilustracje
data publikacji: 13 czerwca 2024 r. dostępna 👉 tu możesz zamówić
Kolekcja ta zawiera opowieści o podstępnym bohaterze Manabozho i inne legendy z różnych plemion rdzennych Amerykanów. Idealna dla młodych czytelników i dorosłych zainteresowanych folklorem i mitologią. Dzieło to zostało wybrane przez naukowców jako ważne kulturowo i stanowi część wiedzy o cywilizacji, jaką znamy. Manabozho jest Królikiem Stwórcą i Królikiem Psotnikiem. Nawet nie próbujcie z niego żartować. W mitologii wszędzie można znaleźć króliczych bogów – nic dziwnego, ponieważ zwyczaje reprodukcyjne królików są legendarne. Na przykład Afrykański Zając. Nie wspominając już o Króliku Bugsie, Króliku Rogerze i starym dobrym Flopsy. Manabozho (znany również jako Wielki Zając) to przebiegły bóg podstępu, który zawsze robi uniki, zmyłki i zmienia kształt. W mitologii rdzennych Amerykanów jest on jednym z najważniejszych stworzeń, jeśli chodzi o tworzenie, przywództwo i przemianę.
O narodzie Wron. Edwin T. Denig
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
O narodzie Wron.
Z biograficznym szkicem i przypisami Johna C. Ewersa
autor Edwin T. Denig
tłumaczenie Beata Skwarska
Foxes Books 2024, Seria Książki Lisów, cena 25 zł + wysyłka
ISBN 978-83-968734-1-5
format 148 x 210, stron 108, ilustracje, mapa
Książka O narodzie Wron, została napisana w 1856 roku. Jest to ostatnie znane dzieło Edwina T. Deniga z dziedziny etnologii. Zgodnie z planem Denig nie chciał, aby był to szczegółowy opis kultury Wron. Podkreśla raczej te aspekty historii i kultury tego plemienia, które były wyjątkowe lub bardziej wyspecjalizowane wśród Wron niż wśród sąsiednich plemion.
Niektóre z opisywanych przez niego wydarzeń mogły zostać nieco zniekształcone przez lata opowiadania, zanim po raz pierwszy je zapisał. Denig nie był nieomylnym autorytetem. Był jednak obiektywnym obserwatorem plemion indiańskich, które znał.
W O narodzie Wron Denig napisał jeden z najbardziej wartościowych opisów kultury Indian Wron w XIX–wiecznych czasach bizonów, jakie zna etnologia. Pod wieloma względami relacja ta potwierdza i rozwija wcześniej opublikowane opisy tego plemienia. Zawiera również istotne dane dotyczące historii, biografii i kultury Wron, których nie można znaleźć w żadnym innym źródle.
Dawno temu. Edward S. Curtis
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Dawno temu.
Historia saliszańskiego (Flathead) chłopca, z dolin Gór Skalistych, w czasach, gdy bizony wciąż wędrowały po równinach.
autor Edward S. Curtis
przełożył Grzegorz Markowski
Foxes Books 2024, Seria Książki Lisów, cena 33 zł + wysyłka
ISBN 978-83-968734-3-9
format 148 x 210, stron 178, zdjęcia i ilustracje
Dzięki ponad 200 fotografiom i rysunkom, Edward S. Curtis przedstawia kronikę kultury, polowań i tradycji rdzennych plemion amerykańskich. Żywe i pełne szczegółowych zdjęć objaśnienia życia wśród rdzennych Amerykanów z dawnych lat są sugestywne. Pasja autora, który chciał zachować wiedzę i kulturę plemion dla przyszłości, stanowi podstawę opowieści opartej na wieloletnim doświadczeniu. Curtis żył i zżył się z plemionami, poznając ich zwyczaje, rytuały, tańce i folklor. Jego szacunek dla ich sposobu życia i odwiecznych zwyczajów jest reprezentowany w tym znakomitym dziele, które stara się zaoferować czytelnikom wrażenie zarówno łatwe do odczytania, jak i głęboko wnikliwe.
W niektórych momentach opowieści otrzymujemy nuty z popularnymi melodiami rdzennych Amerykanów. Dowiadujemy się, jak wyglądali wojownicy i myśliwi plemienia, jak budowano ich domy, jak osiągali sukcesy w żegludze po rzekach i różnych ceremoniach, które stanowiły podstawę życia społeczności. Wychodząc poza ikoniczne lub romantyczne symbole rdzennych Amerykanów, jesteśmy zaproszeni do odkrywania mniej znanych drobiazgów codziennego życia w wielowiekowej kulturze.
A oto co sam Edward S. Curtis napisał o niej:
Ta niewielka książka została napisana w nadziei na przybliżenie życia Indian w dawnych czasach, w dniach, kiedy dla plemion dalekiego zachodu biała rasa była jedynie plotką, a bizony przemierzały równiny w niezliczonej liczbie. Kolejnym powodem było zwrócenie uwagi na wielkie rozbieżności w życiu Indian, na ilość języków oraz uderzające różnice w ubiorach i obyczajach. Zostaną one podkreślone zarówno w tekście, jak na ilustracjach.
Byliśmy skłonni uważać Indian za pozbawionych religii czy też życia duchowego. Jednak w każdym ważnym momencie ich życia znajdowali się pod wpływem wierzeń duchowych i praktyk religijnych. Fakt ten został poruszony nie z myślą o wygłaszaniu wykładu akademickiego, lecz jako sposób spojrzenia na wpływ, jaki wywierały na bohaterów opowieści i legendy. Starałem się pokazać, jak ich wierzenia religijne wpływały na kształtowanie charakteru młodego człowieka.
Krótko mówiąc, jest to na szybko napisana historia z głębi serca, zaczerpnięta z zasobu przemyśleń i wiedzy, zbieranych przez pół życia osobistego kontaktu z wieloma plemionami w wielu krajach. Jest to dzieło podyktowane miłością i pozostaję w nadziei, że moi czytelnicy zaczerpną z tej lektury choć odrobinę tego szczęścia, jakie ja czerpałem z jej pisania.
Żółty Wilk. Jego własna historia.
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Żółty Wilk. Jego własna historia.
autor Lucullus Virgil McWhorter
tłumaczenie Wiesław K. Niedźwiadek, wstęp Marek Hyjek
Foxes Books 2024 przy współpracy Wydawnictwa TIPI
Seria Książki Lisów / Biblioteka "Tawacinu" nr 59
ISBN 978-83-62490-36-3 cena 39 zł + wysyłka
format 143 x 205, stron 362, fotografie, słowniczek imion, indeks
Żółty Wilk miał 22 lata, gdy w 1877 roku rozpoczęła się wojna z Nez Perce. Walcząc jako zwiadowca i straż tylna, niejednokrotnie uciekając się do walki wręcz, został pięciokrotnie ranny, ale przeżył do późnej starości. Podczas gdy większość jego plemienia poddała się Armii Stanów Zjednoczonych, on, wraz z innymi, uciekł do Kanady. Wkrótce wrócił i zamieszkał w rezerwacie Indian Colville, setki mil od swojej pierwotnej ziemi w Oregonie.
Na początku XX wieku udzielił Lucullusowi V. McWhorterowi serii wywiadów do książki, która miała się ukazać na jego temat. Martwił się, że ludzie źle zapamiętają wojnę z Nez Perce. Oczywiście, nie miał pojęcia, że prawie nikt nie będzie jej pamiętał.
Na początku XX wieku udzielił Lucullusowi V. McWhorterowi serii wywiadów do książki, która miała się ukazać na jego temat. Martwił się, że ludzie źle zapamiętają wojnę z Nez Perce. Oczywiście, nie miał pojęcia, że prawie nikt nie będzie jej pamiętał.
Szczegółowa relacja uczestnika wszystkich bitew stoczonych podczas ucieczki Indian Nez Perce w stronę Kanady. Autor wspomina dramatyczne wydarzenia, śmierć bliskich i cierpienie niewinnych ludzi. Po upływie kilkudziesięciu lat od tych wydarzeń potrafi krytycznie spojrzeć zarówno na współplemieńców, jak i białych dowódców. Wielokrotnie koryguje zapisy białych historyków, wykazując ich świadome tuszowanie niewygodnych sytuacji i podkreślając, że niezbędne jest przedstawienie indiańskiego punktu widzenia, bo dopiero wtedy czytelnik będzie mógł zrozumieć, co się naprawdę wydarzyło.
Dotąd polski czytelnik stykał się przede wszystkim z legendą Wodza Józefa, jako doskonałym strategiem i nieustraszonym wodzem. Relacja Żółtego Wilka przywraca obu bohaterom właściwe proporcje.
Dotąd polski czytelnik stykał się przede wszystkim z legendą Wodza Józefa, jako doskonałym strategiem i nieustraszonym wodzem. Relacja Żółtego Wilka przywraca obu bohaterom właściwe proporcje.
Góry Czarne: serce wszystkiego, co istnieje. Cz.1
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Góry Czarne: serce wszystkiego, co istnieje. Część 1
Zwierzęta. Ich kulturowe zastosowanie i znaczenie wśród Lakotów i Szejenów.
na podstawie "The Home of the Bison" Patricii C. Albers, tłumaczenie Wacław Miś
Foxes Books 2024, Seria Książki Lisów
ISBN 9788396873408
format 148 x 210, stron 377, ilustracje, tabele
data publikacji: 1 lutego 2024
Historia obszaru, znanego dziś jako Góry Czarne, jest złożona. Prehistorycznie jest on naznaczony śladami wielu zróżnicowanych kulturowo ludów, a historycznie jest utożsamiany z obecnością ponad dziesięciu różnych narodów plemiennych. Poza Szejenami i Lakotami historyczne narody, które regularnie mieszkały i/lub podróżowały w tym regionie, to Arapahowie, Arikarowie i Paunisi, Komancze, Szoszoni i Ute, Wrony, Hidatsa, Kiowa, Mandanowie, Apacze z Równin i Kiowa oraz Ponkowie. Podobno Atsina, Czarne Stopy, a nawet Flathead, którzy mieszkali w Montanie, od czasu do czasu handlowali z plemionami, które przebywały w okolicach Gór Czarnych. Plemiona utrzymywały różne związki z Górami przez różny czas i w różnych momentach historii, a na ich przynależność duży wpływ miało odrębne środowisko regionu.
Jedną z uderzających cech Gór Czarnych jest różnorodność ich krajobrazów i form życia. Ta cecha, odegrała znaczącą rolę nie tylko w tym, jak Indianie amerykańscy przystosowali się do tego obszaru, ale także jak myśleli o nim w kategoriach kosmologicznych.
W ciągu ostatnich dwóch stuleci Góry Czarne były domem dla ponad tysiąca różnych gatunków roślin i setek różnych gatunków fauny. Wiele gatunków, reprezentujących wszystkie strony świata, osiąga swoje geograficzne granice i miesza się ze sobą na terenie tych gór. Narody plemienne przybyły tam ze wszystkich stron i przyniosły ze sobą odrębne dziedzictwo kulturowe, które zrodziło się w tak różnych środowiskach, jak północno-wschodnie lasy, południowo-zachodnie pustynne tradycje, południowo-wschodnie kompleksy rolnicze i północno-zachodnie kultury międzygórskie. W istocie, rdzenni mieszkańcy rozumieli Góry Czarne jako wielkie skrzyżowanie dróg, miejsce spotkań wielu różnych ludzkich i zwierzęcych narodów.
Szejenowie. Organizacja społeczna
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Szejenowie. Organizacja społeczna.
autor George A. Dorsey
tłumaczenie Marcin Pejasz
Foxes Books 2023, Seria Książki Lisów, cena 21 zł + wysyłka
ISBN 978-83-950528-9-7
format 148 x 210, stron 92
George Amos Dorsey był amerykańskim etnografem rdzennych ludów obu Ameryk, ze szczególnym uwzględnieniem plemion kaddoańskich i sjuańskich. Otrzymał tytuł licencjata na Uniwersytecie Denison w 1888 r., następnie drugi tytuł licencjata z antropologii w 1890 r. na Uniwersytecie Harvarda, a w końcu doktorat w 1894 r., pierwszy doktorat z antropologii na Harvardzie i drugi w historii przyznany w Stanach Zjednoczonych. Poniższy opis organizacji społecznych Szejenów został uzyskany w ramach badań Dorseya nad Tańcem Słońca Szejenów, które z kolei są częścią badań porównawczych nad tą ceremonią wśród plemion równinnych, które rozpoczął w 1901 roku.
Taniec Słońca Szejenów stanowi temat części II. Relacje o stowarzyszeniach, mity o ich pochodzeniu i opowieść o medycznych strzałach są podane z niewielkimi zmianami, ponieważ zostały uzyskane od Richarda Davisa, Szejena pełnej krwi.
Indiańska Babcia Stefania Antoniewicz
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Indiańska Babcia Stefania Antoniewicz
Wspomnienia i listy.
Wydanie specjalne.
XLVI Zlot Polskiego Ruchu Przyjaciół Indian Stare Lipki 2023
Foxes Books 2023
Seria Książki Lisów
ISBN 978-83-950528-8-0
format 148 x 210, stron 120
Oprawa twarda z obwolutą
data publikacji: 23 lipca 2023
"Listy do Indiańskiej Babci, przepisywane w kilku kopiach na maszynie do pisania, przez kalkę i kolejne strony papieru przebitkowego, trafiały do fascynatów kultur indiańskich w latach 70. i 80. ubiegłego wieku, wysyłane listami, do tzw. „wodzów okręgowych” w całym kraju. Dalej były rozprowadzane już lokalnie wśród zainteresowanych." - fragment wstępu
Indianie Górnej Missouri i ich kukurydza
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Indianie Górnej Missouri i ich kukurydza.
autorzy George F. Will i George E. Hyde
tłumaczenie Wiesław K. Niedźwiadek
Foxes Books 2023, Seria Książki Lisów, cena 43 zł + wysyłka
ISBN 978-83-950528-7-3
format 148 x 210, stron 221
data publikacji: 1 czerwca 2023
Kukurydza zajmowała ważne miejsce w życiu wielu rdzennych społeczności, które żyły wzdłuż rzeki Górnej Missouri. W tej przełomowej książce George F. Will i George E. Hyde przedstawiają czytelnikom około pięćdziesięciu odmian rodzimej kukurydzy odkrytych w dolinie Missouri.
Co równie ważne, przedstawiają niezbędny przegląd indiańskich technik rolniczych, w tym metod zbierania i przechowywania plonów, przygotowywania kukurydzy do spożycia oraz roli tej rośliny w handlu między plemionami i między Indianami a białymi.
Kukurydza była nie tylko uprawiana, sprzedawana i spożywana, ale miała też znaczenie duchowe. Końcowym elementem tej książki jest omówienie obecności i wartości kukurydzy w micie, religii i rytuale Indian amerykańskich.
Kukurydza, jak każdy wie, ale większość z nas często zapomina, jest darem dla nas od Indian. We wczesnym okresie kolonizacji nasi przodkowie wzdłuż wybrzeża Atlantyku z radością, a nawet wdzięcznością przyjmowali od nich kukurydzę i uczyli się metod jej uprawy i obchodzenia się z nią. Jednak po zdobyciu pierwszej wiedzy o kukurydzy i jej uprawie od plemion zamieszkujących wybrzeże od Nowej Anglii po Wirginię i Karolinę, amerykański rolnik uznał, że nie ma już nic więcej do nauczenia się od Indian na temat kukurydzy.
Pierwsi biali osadnicy w kraju nad górną Missouri nie zrozumieli, że każdy nowo zasiedlony region ma nowe warunki glebowe i klimatyczne i że najlepszym sposobem na nauczenie się, jak sprostać tym warunkom, jest studiowanie metod miejscowych plemion, które często uprawiały kukurydzę w danym regionie przez dwieście lub trzysta lat. Przez długi czas jedynymi białymi w tym regionie byli handlarze futrami i ich współpracownicy, wolni traperzy oraz agenci Indian. Żaden z tych ludzi nie zajmował się rolnictwem. Handlarze uważali kukurydzę za coś, co można kupić od Indian. Wydaje się, że kukurydza plemion z doliny Missouri była tylko w pewnym stopniu wykorzystywana w pierwszym okresie osadnictwa. Ci z wędrownych pograniczników i pierwszych handlarzy, którzy poślubili indiańskie kobiety i osiedlili się, uprawiali kukurydzę Indian.
Książka ta opisuje metody rolnicze Indian Górnej Missouri, ich sposób zbierania i przechowywania plonów, sposoby przygotowywania kukurydzy do jedzenia, ich tradycje związane z pochodzeniem kukurydzy oraz ich obrzędy związane z tą rośliną. Ponieważ autorzy nie mogli osobiście odwiedzić wszystkich plemion, wiele cennego materiału zostało pominięte – materiału, który z pewnością nadal istnieje (1917 rok), ale który zostanie utracony wraz ze śmiercią starszych Indian, którzy jako jedyni pamiętają o tych sprawach.
Pieśni wojenne.
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Pieśni wojenne.
Skalpy, konie i kobiety.
autor Andriej Wieter, tłumaczenie Wacław Miś
Foxes Books 2023, Seria Książki Lisów, cena 45 zł + wysyłka
data publikacji 13 stycznia 2023
dostępna 👉 tu możesz zamówić
format 148 x 210, stron 288
Andriej Wieter znany jest jako autor etnograficznych przygód, które rozgrywają się na dalekiej północy, na Syberii i na amerykańskim terytorium zwanym Dzikim Zachodem.
Indianie szczególnie mocno zawładnęli Andriejem Wieterem. Według profesora A. Waszczenko, wraz z Andriejem Wieterem „rozpoczęła się nowa runda tematu indiańskiego w Rosji – literacka i artystyczna. Nikt nigdy nie mówił tak bezpośrednio, szczerze, swobodnie i tak dokładnie o Indianach – ani tutaj, ani, śmiem twierdzić, w Europie”.
„Pieśni wojenne” to książka popularnonaukowa o obyczajach wojennych i rodzinnym stylu życia nomadów Ameryki Północnej znad Górnej Missouri. Książka jest fascynująca, łatwa do czytania, przystępna dla każdego czytelnika, pozwala dowiedzieć się wielu niezwykłych rzeczy o życiu Indian i narysować oczywiste paralele z naszym społeczeństwem.
Moje życie wśród Szoszonów.
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Moje życie wśród Szoszonów.
autor Elijah Nicholas Wilson
tłumaczenie Grzegorz Markowski
Foxes Books 2022, Seria Książki Lisów, cena 33 zł + wysyłka
ISBN 9788395052866. data publikacji: 21 listopada 2022
format 148 x 210, stron 208
Jest to prawdziwa historia chłopca-pioniera, który wraz z rodzicami przemierzył Wielkie Równiny zaprzęgiem wołów i dotarł do osady w basenie Wielkiego Jeziora Słonego. Niezadowolony ze swoich warunków 11-letni Nick Wilson uciekł z domu wraz z Indianinem, który się z nim zaprzyjaźnił. Następne dwa lata Nick spędził wśród Szoszonów, ucząc się ich języka i kultury oraz rozwijając umiejętności myśliwego. Brał udział w polowaniach na bizony, walczył z niedźwiedziami grizzly, był świadkiem wojen indiańskich, a nawet przeżył postrzał w głowę i śmierć. Później został traperem, jeźdźcem Pony Expressu, woźnicą dyliżansu, zwiadowcą wojskowym i tłumaczem. Często był wzywany do tropienia i negocjowania pokoju z renegatami, którzy uciekli z rezerwatu i grozili wojną. Wielokrotnie znalazł się w niebezpieczeństwie i uczestniczył w wielu potyczkach zarówno z Indianami, jak i z banitami. Dorastanie wśród Szoszonów nauczyło go umiejętności potrzebnych do przetrwania na surowym i dzikim Zachodzie.
Stary Północny Szlak. Życie, legendy i religia Czarnych Stóp.
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Stary Północny Szlak.
Życie, legendy i religia Czarnych Stóp.
autor Walter McClintock
tłumaczenie Przemysław Wosiak
Foxes Books 2022, Seria Książki Lisów
ISBN 9788395052859, data publikacji: 01 lipca 2022
format 148 x 210, stron 478, 198 starych fotografii
Kiedy Walter McClintock po raz pierwszy zapoznał się z Indianami z plemienia Czarnych Stóp pod koniec XIX wieku, zdał sobie sprawę, że ich styl życia jest zagrożony. Miał wrażenie, że bez własnego języka pisanego kultura, religia i wiedza o Czarnych Stopach wkrótce popadnie w zapomnienie.
„Kiedy odkryłem, że mogę odkryć ich tajemnice, postanowiłem, że zrobię co w mojej mocy, aby zachować całą dostępną wiedzę”.
McClintock uzyskał bezprecedensowy dostęp do kultury Czarnych Stóp dzięki temu, że został adoptowany przez wodza Szalonego Wilka, najwyższego kapłana Tańca Słońca i spędził cztery lata mieszkając w Rezerwacie Czarnych Stóp. Stary Północny Szlak, pierwotnie opublikowany w 1910 roku, jest zapisem jego doświadczeń wśród Czarnych Stóp.
„Intrygujące... mieszanka historii, legend i opisy rytuałów religijnych, wszystkie wplecione w osobistą relację [McClintocka] z jego życia z Czarnymi Stopami. Opowiada o tym, że został wprowadzony do plemienia, uczestniczył w ceremoniach rodzinnych i mieszkał z przybraną rodziną... Innym razem McClintock przyjmuje poważne podejście antropologiczne, opisując zwyczaje społeczne plemienia, w tym wiele ich pieśni, oraz katalogując nazwy, zastosowania i preparaty różnych ziół i roślin leczniczych.
[The Old North Trail] zawiera znacznie więcej osobistych szczegółów na temat codziennego życia Czarnych Stóp, niż można znaleźć w jakichkolwiek innych źródłach z tego okresu”. - Natural History
Waheenee. Opowieść indiańskiej dziewczyny.
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Waheenee. Opowieść indiańskiej dziewczyny.
przekazana przez nią samą Gilbertowi L. Wilsonowi
autor Gilbert L. Wilson
ilustracje Frederick N. Wilson
tłumaczenie Grzegorz Markowski
Foxes Books 2022, Seria Książki Lisów
format 148 x 210, stron 182, ilustracje
data publikacji: 12 marca 2022
„Urodziłam się w ziemiance przy ujściu rzeki Knife, na terenie dzisiejszej Dakoty Północnej, trzy lata po zimie ospy”. Tak zaczyna się historia Waheenee, Indianki z plemienia Hidatsów, urodzonej w 1839 roku pośród przetrzebionego plemienia.
W 1906 roku Gilbert L. Wilson po raz pierwszy odwiedził indiański rezerwat Fort Berthold i rozpoczął badania nad plemieniem Hidatsów. Powrócił w 1908 roku, sponsorowany przez Amerykańskie Muzeum Historii Naturalnej, i przez każde lato następnych dziesięciu lat pracował wśród Hidatsów, robiąc notatki ze wszystkiego, co widział. Jednym z jego głównych informatorów była Waheenee-wea, czyli Kobieta Bizoni Ptak, która opowiedziała mu tę historię swojego życia.
Sztuka dekoracyjna Sjuksów.
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Sztuka dekoracyjna Sjuksów.
autor Clark Wissler
tłumaczenie Wiesław K. Niedźwiadek
Biuletyn Amerkańskiego Muzeum Historii Naturalnej
TOM XVIII, część III, 1904
Foxes Books 2021, Seria Książki Lisów, cena 20 zł + wysyłka
data publikacji: 24 grudnia 2021
Clark David Wissler ( 1870-1947 ), amerykański antropolog , etnolog i archeolog. Wissler prowadził swoje badania terenowe od 1902 do 1905 roku u Sjuksów, Gros Ventre i Czarnych Stóp. Badania terenowe Wisslera dostarczyły wyczerpujących etnografii każdej z kultur rdzennych Amerykanów, zwłaszcza Czarnych Stóp. Będąc kuratorem, Wissler finansował etnologiczne i archeologiczne badania terenowe na Północnych Równinach i Południowym Zachodzie. Wissler również zachęcał do antropologii fizycznej, budował kolekcje o światowym zasięgu, planował wystawy i nadzorował publikację około trzydziestu ośmiu tomów Anthropological Papers of the American Museum of Natural History.
Poniższy artykuł jest krótkim opisem sztuki dekoracyjnej Sjuksów, opartym na danych uzyskanych przez autora podczas ekspedycji muzealnej latem 1902 roku, będącej częścią ogólnych badań nad rdzenną sztuką amerykańską. Podstawowym celem tej ekspedycji było zabezpieczenie do badań porównawczych kolekcji typowych wzorów dekoracyjnych, wraz z informacją o pomysłach i motywach związanych z ich wykonaniem.
Dwa Legginy. Narodziny wojownika Wron.
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Dwa Legginy.
Narodziny wojownika Wron.
autor Peter Nabokov
tłumaczenie Aleksander Sudak
Foxes Books 2021, Seria Książki Lisów
ISBN 9788395052842, data publikacji: 14 listopada 2021
format 148 x 210, stron 321
Fragmenty wstępu Johna Ewersa: Dwa Legginy przede wszystkim był wojownikiem Wron. Opowieść jego w równym stopniu mówi o jego wyczynach co o plemiennych wartościach, motywujących go do działania. Od dzieciństwa podziwiał wielkich wojowników plemienia. Żądza sławy sprawiła, że przez ponad dwadzieścia lat narażał życie na wyprawach wojennych, starając się sprostać niepisanemu nakazowi, by mężczyzna naśladował plemiennych bohaterów lub przewyższał ich czynami. Dwa Legginy czynił to z takim zapamiętaniem, że nie zrażały go częste niepowodzenia i skromne sukcesy. Był jednym z ostatnich Wron, którzy zeszli z wojennej ścieżki. Znamienną jest rzeczą, iż opowieść swą kończy ostatnią wojenną przygodą. Dla niego dawne życie Wron skończyło się nie wtedy, kiedy wybito bizony, ale wtedy, gdy nastał kres wojnom międzyplemiennym.
W opowieści Dwóch Legginów nieustannie przewija się motyw poszukiwania przezeń religijnej mocy. Zapoznaje to nas z wierzeniami plemienia i z jego osobistą niezachwianą wiarą w moc nadprzyrodzonych istot. Ta wiara niosła Wronom nadzieję i pozwalała uczynić znośnym ich niełatwe życie. Nieustanne wysiłki Dwóch Legginów mające na celu uzyskanie nadprzyrodzonej mocy poprzez własne poszukiwania wizji oraz otrzymanie jej od starszych i odnoszących większe sukcesy mężczyzn, odzwierciedlają zarówno religijny ideał Wron, jak i kulturowo akceptowany wybór.
Niemniej barwne wspomnienia Dwóch Legginów przepadły by nam bezpowrotnie, gdyby William Wildschut nie uznał, iż przekazane mu doświadczenia starego Wrony są źródłem do zrozumienia życia jego narodu i dlatego warto zachować je dla potomności. Peter Nabokov nie tylko wydał rękopis Wildschuta, ale też zaopatrzył go w szereg przypisów, które przygody Dwóch Legginów wiążą z dziejami całego plemienia Wron. Tym samym Dwa Legginy, William Wildschut i Peter Nabokov swą wiedzą i talentem obdarzyli nas książką, którą zafascynuje się i zrozumie każdy czytelnik. Jednocześnie posłuży ona wszystkim miłośnikom biografii, historii i etnologii.
Koń i pies w kulturze Indian Hidatsa
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Koń i pies w kulturze Indian Hidatsa.
autor Gilbert L. Wilson
tłumaczenie Aleksander Sudak
Foxes Books 2021, Seria Książki Lisów
ISBN 9788395052835, data publikacji 13.03.2021
format 148 x 210, stron 244
Fragmenty wstępu Clarka Wisslera.
Gilbert L. Wilson spędzał każdego roku od miesiąca do dwóch pośród Indian Hidatsa, zbierając wiadomości o ich kulturze. Treść tej rozprawy zawiera wyłącznie materiały związane z rolą psa i konia w kulturze plemienia. Za swą metodę przyjął jak najmniejsze kontrolowanie opowiadających, pozwalając im po prostu na zwierzanie się z przeżytych przez nich doświadczeń. W ten sposób uchwycił szczegółowo przekrój kultury Hidatsów. Niektóre z uzyskanych informacji cechuje idealna wprost dokładność. Należy zwrócić na to uwagę, w przeciwnym bowiem razie można by taki porządek rzeczy uznać za nieco mylący. Jeśli interesują kogoś tylko określone tematy jak psie travois czy bycze łodzie, wówczas spis treści oraz indeks na końcu książki doprowadzą go do nich.
Praca ta ma zatem na celu przedstawienie wszystkiego, co opowiadający mieli do powiedzenia na temat miejsca konia i psa w kulturze ich plemienia. Nie jest to jakaś rozprawa, ale opis wielu faz kulturowych ściśle związanych z używaniem tych zwierząt i opieką nad nimi. Tym samym siłą rzeczy wiele miejsca trzeba było poświęcić sposobom obozowania, utrzymywania porządku podczas wędrówki czy oswajania koni i psów.
Znaczenie tej pracy polega przede wszystkim na tym, że ponad to, co sobą wnosi, rzuca nowe światło na procesy kulturowe. Pies przybył do Hidatsów w czasach prehistorycznych wraz z bogatym kompleksem kulturowym. Później, wraz z przybyciem białych, plemieniu dostał się koń. Mamy możliwość omówić oba te kulturowe kompleksy szczegółowo i dzięki temu określić jak dalece koń wpasował się w starą kulturę psa i co z kolei przyniósł ze sobą ze Starego Świata. Kiedy powstanie takie dzieło i dokona się ponownego przeglądu danych pozyskanych od innych indiańskich plemion, poznamy wówczas historię jednego kompleksu kulturowego. W tym to celu autor przekazuje nam te opowieści.
Bycie Dakotą
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Bycie Dakotą. Opowieści i tradycje Sisseton i Wahpeton.
autorzy Amos E. Oneroad i Alanson B. Skinner
tłumaczenie Dariusz Pohl
Foxes Books 2020, Seria Książki Lisów
ISBN 9788395052828, data publikacji: 13.12.2020
format 148 x 210, stron 241, fotografie
Na początku XX wieku kilku członków dakockiej społeczności Sisseton-Wahpeton w północno-wschodniej Dakocie Południowej, żyjąc w białym świecie, po cichu pracowało nad zachowaniem zwyczajów i historii swoich przodków w obliczu tłumienia ich przez rząd federalny i sprzeciwu zorganizowanej religii.
Amos E. Oneroad, syn jednej z tych rodzin, został wykształcony w tradycyjny sposób, a następnie wysłany na wschód, aby uzyskać wykształcenie wyższe, ostatecznie zostając pastorem prezbiteriańskim. Przez większość swojego życia poruszał się w dwóch światach. Na szczęście przypadkiem spotkał w Nowym Jorku Alansona B. Skinnera, studenta antropologii i pokrewną duszę.
Dwaj mężczyźni stworzyli więź zarówno osobistą, jak i zawodową, współpracując przy badaniach antropologicznych w różnych częściach Stanów Zjednoczonych. Projekt najbliższy sercu Oneroada polegał na zebraniu i utrwaleniu historii i tradycji Sisseton i Wahpeton. Oneroad spisał historie i przekazał je Skinnerowi.
Mężczyźni zamierzali dopracować powstały rękopis i opublikować go, ale przedwczesna śmierć Skinnera w 1925 r. pokrzyżowała ich plany.
Oneroad i Skinner zgromadzili opisy codziennego życia, w tym organizacji plemiennej, ceremonii, które oznaczały przejście jednostki od narodzin do śmierci, oraz kultury materialnej. Niektóre z ludowych opowieści dotyczą wyczynów Iktomi, oszusta, a inne opowiadają o przygodach takich postaci, jak Dziecko Miłości, Syn Gwiazdy czy Tajemniczy Żółw.
Laura L. Anderson, która uczy antropologii na Uniwersytecie w Oklahomie, znalazła zaniedbany manuskrypt wśród artykułów Skinnera w bibliotece w Kalifornii i zredagowała go do publikacji. Książce „Bycie Dakotą” udało się spełnić pierwotne zamiary jej autorów, przekazując te dawne historie i tradycje dzieciom i wnukom, i zachowując wierność głosowi Amosa Oneroada.
Moje życie wśród Czarnych Stóp
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Moje życie wśród Czarnych Stóp.
autor James Willard Schultz, tłumaczenie Dariusz Pohl
Foxes Books 2019, Seria Książki Lisów
format 148 x 210, stron 368
data publikacji: 21.07.2019
Fascynujące wspomnienia z pierwszej ręki o życiu młodego białego człowieka pośród Piegan z konfederacji Czarnych Stóp na terytorium Montany. Zawiera szczegółowe opisy ceremonii religijnych i zwyczajów, wychowywania dzieci, przygotowywania żywności, garbowania skór bizonich, wypraw wojennych i wielu innych dziedzin życia. Bardzo interesujące dla etnologów i studentów historii rdzennych Amerykanów.
Z ciekawości i w poszukiwaniu przygód Schultz udał się na zachód i został traperem i handlarzem. Zainspirowały go dzienniki Lewisa i Clarka oraz "Oregon Trail" George'a Catlina,ale znalazł zupełnie inne źródło inspiracji, kiedy spotkał Czarne Stopy. Szybko odnalazł się w ich stylu życia, biorąc za żonę kobietę z Czarnych Stóp i jeżdżąc razem z mężczyznami na polowania na bizony i wojny z sąsiednimi plemionami.
Dobre i złe moce. Opowieści Kiowów.
autor Wilbur Sturtevant Nye, tłumaczenie Aleksander Sudak
Foxes Books 2018, Seria Książki Lisów
ISBN 9788395052811, data publikacji: 13.07.2018
format 148 x 210, stron 268
Jako jedno z wielkich plemion Południowych Równin, Kiowa byli buntowniczo nastawieni wobec białych intruzów na swoim terytorium i zabili ich więcej podczas siedemdziesięciu pięciu lat najazdów niż jakiekolwiek inne plemię. W "Dobrych i złych mocach", Wilbur Sturtevant Nye zbiera czterdzieści cztery historie obejmujące historię Kiowów w latach 1700-1940. Wszystkie zebrane z wywiadów z Kiowami (którzy faktycznie brali udział w opisanych wydarzeniach lub usłyszeli je w opowieściach starszych) oraz z notatek kapitana Hugh L. Scotta w Fort Sill. Mówią one o organizacji plemiennej, przebiegu wypraw wojennych, sprawach życia i śmierci, odważnych czynach wodzów wojennych, o ludziach mocy, znachorach i dawnej religii i problemy przystosowania się do obcej kultury
Tytuł, który Nye obrał dla swej książki (Good and Bad Medicine), wart jest komentarza. "Medicine" (czar, amulet, moc, lek) jest słowem często utożsamianym z indiańską kulturą i historią. Nie-Indianie często ograniczają jego znaczenie do leczenia albo do "medicine mana", religijnego przywódcy, szamana, czarownika, czy człowieka posiadającego moc. Z czterdziestu czterech opowieści zawartych w książce szybko się jednak dowiemy, że "medicine" jest czymś świętszym dla Kiowów.
Porwana przez Indian.
kliknij w button poniżej i zapoznaj się ze spisem treści
Porwana przez Indian.
autor James E. Seaver, tłumaczenie Aleksander Sudak
Foxes Books 2018 i 2022, Seria Książki Lisów
format 148 x 210, stron 144
data publikacji: 13.07.2018 - wznowienie 12.03.2022
Historia Mary Jemison to historia dziewczyny porwanej przez Indian, dziewczyny, która straciła swą rodzinę, ale zyskała nową wśród Seneków, historia białej kobiety, która wybrała życie Indianki. Jest to również historia kobiety, której przyszło przeżyć niepokoje, jakich doznały trzy pokolenia Amerykanów, doświadczając zmian i bólu w roli osoby ocalałej, przystosowanej do nowych warunków oraz wnikliwego obserwatora.
Nie zachowały się żadne notatki pisane przez Seavera, nie zapoznał nas również z technikami przeprowadzanego wywiadu. O co pytał, co pominął, w jakim porządku postanowiła opowiedzieć o swych przeżyciach, które słowa są jej, a które jego, jak się odnosiła do człowieka ze świata, który zostawiła za sobą, a któremu opowiadała swą historię – o tych rzeczach nie będziemy wiedzieli nic pewnego. Wiemy natomiast, że Seaver dorzucił swoje trzy grosze do całej opowieści oraz zaopatrzył ją w obszerny dodatek informujący o życiu Irokezów i Seneków oraz o Rewolucji Amerykańskiej na zachodnich obszarach stanu Nowy Jork.
W roku 1824, rok po ich spotkaniu, książka Seavera, zatytułowana „Opowieść o Życiu Pani Mary Jemison, Wziętej Przez Indian do Niewoli w 1755 Roku, Kiedy Miała Tylko Dwanaście Lat i Pozostała Wśród Nich do Chwili Obecnej” została wydana w Canandaigua, miasteczku w nowojorskim regionie Palczastych Jezior (Finger Lakes). W ciągu następnych 105 lat doczekała się dwudziestu siedmiu publikacji i dwudziestu trzech wydań, liczących od 32 do 483 stron. Wydawane najpierw jako ciekawostka lokalnej historii, znane mieszkańcom zachodniego i środkowego Nowego Jorku książki i broszury szybko zawędrowały z wiosek Nowego Jorku do Londynu, gdzie wydano je trzy razy. Po wydaniu opowieści Seavera przez lokalnych wydawców w Batavii, Auburn, Westfield, Rochester i Buffalo, powędrowała na południe do miasta Nowy Jork, gdzie na krótko przed wybuchem Wojny Domowej doczekała się trzech wydań. Pod koniec dziewiętnastego wieku znowu przeniosła się za Atlantyk, gdzie trzykrotnie wydało ją londyńskie wydawnictwo G. P. Putnam’s Sons. Tym sposobem wydarzenia znad odległej granicy opowiedziane Seaverowi stały się opowieścią znaną w niejednym kraju.
Opowieść zyskała sobie nie tylko szeroki krąg czytelników, ale zwróciła też na siebie uwagę historyków i etnografów. Ludzi interesu, prawników, antropologów i historyków kultury zafascynowała i opowieść i „Biała Kobieta z Genesee.” Jedni postrzegali jej historię jako etnograficzny zapis życia Irokezów i Seneków. Dla innych była prawdziwą odmianą „Ostatniego Mohikanina,” świadczącą o harcie ducha pionierów i „końca” indiańskiego życia. W ciągu pierwszych sześćdziesięciu lat dwudziestego wieku różne opracowania opowieści stały się powszechnie czytanymi książkami dla dzieci. Do Jemison odwoływali się najstarsi historycy naszego kraju, a ich następcy i antropologowie ciągle cytują jej wypowiedzi w swych studiach nad życiem Indian i pierwszych kolonistów.
Historia Mary Jemison została po części opowiedziana Seaverowi, a po części wydana przez niego jako życiorys pewnej kobiety. Przenosi nas ona od dzieciństwa Mary w Pensylwanii i nad Ohio do jej małżeństwa i macierzyństwa, wdowieństwa, powtórnego zamążpójścia i utraty drugiego męża, zapoznaje z jej rolą babki i starej kobiety. Zapoznaje z jej porwaniem, przystaniem do nowej społeczności, pracą dla niej, macierzyńskimi doświadczeniami i refleksjami, jakie snuje patrząc wstecz na swoje życie. W treści swojej i wszystkich tych kontekstach dzieło jej jest tym, co Joyce Antler nazywa tokiem kobiecego życia. Jako takie zalicza się do zespołu biografii, autobiografii i beletrystyki szeroko czytanych w dziewiętnastowiecznej Ameryce.
Podbój Apaczerii.
autor Dan L. Thrapp, tłumaczenie Aleksander Sudak
Foxes Books 2018, Seria Książki Lisów
ISBN 788395052804, data publikacji: 13.07.2018
format 148 x 210, stron 364, mapy
Apacheria biegła od Kolorado do Rio Grande i dalej, od wielkich kanionów na północy przez tysiąc mil w głąb Meksyku. Tutaj, gdzie wędrowały nieuchwytne jak zjawy, bandy Apaczów, życie było równie surowe, okrutne i bezlitosne jak sam kraj. Podbój Apacherii to epos heroizmu, zmieszany z szykanami, nieporozumieniami i tragedią po obu stronach.
Relacja autora dotycząca tego ważnego fragmentu historii Ameryki Zachodniej obejmuje wojnę z Indianami Walapai, relację naocznego świadka o śmierci dzielnego porucznika Howarda B. Cushinga, słynną masakrę w obozie Granta, ofensywę generała Crooka w Apacherii i jego kłopoty z generałem Milesem, oraz potężnymi przywódcami Apaczów, takimi jak Cochis, Delshay, Big Rump, Chunz, Chan-deisi, Victorio czy Geronimo.